Nacionalni park Đerdap

U svetu je zovu Gvozdenom kapijom (Iron Gates, Portile de Fier, Portes de Fers ), dok se kod nas odomaćilo ime Đerdap, Đerdapska klisura. Za nastanak imena Đerdap „krivi su“ Persijanci, koji su mu dali ime Girdap – što znači vrtlog ili kovitlac. Verovatno što je Đerdap bio divlji i “ključao” od vrtloga i virova, što je danas teško zamisliti kada je voda jezerski pitoma u akumulaciji nastaloj posle izgradnje HE „Đerdap 1“ koja pokorila ćudljivu reku.

Porečko ostrvo potopljeno je izgradnjom HE „Đerdap 1“. Nalazilo se uz desnu obalu Dunava, ispod stenovitog rta Greben i bilo je važna startegijska tačka. Još su stari Rimljani krajem III i početkom IV veka formirali kastel Pagus Poreci. U XVIII i XIX veku Poreč je sa 30 topova bio najutvrđenije mesto u Đerdapskoj klisuri, a Porečani su kontrolisali plovidbu Dunavom, sprovodili brodove i trgovali.

Prema popisu Beogradske mitropolije (1733-1735) ostrvo je imalo 150 domova. U Poreču je osnovana prva škola u Timočkoj Krajini (1807) i prva srpska tamnica (1826). Ostrvo Poreč gubi na značaju posle 1832. kada je naselje preseljeno na desnu obalu Dunava i dobilo ime Donji Milanovac.

Ris, zver iz porodice mačaka prepoznaje se po gipkom telu, uočljivom, pegavom krznu, kratkom repu i karakterističnim „kićankama“ na vrhovima ušiju. Predator je i njegov plen čine pretežno sisari, najčešće srne, divokoze i zečevi, ređe jeleni i divlje svinje.

U istočnoj Srbiji nastanjuje široko područje, a u Nacionalnom parku Đerdap se može sresti na planini Miroč, Liškovcu, Šomrdi, Zlatici, Boljetinskoj reci, Velikom i Malom Štrpcu. Strogo je zaštićena vrsta i na njega je trajno zabranjen lov.

Jeste li znali da u Nacionalnom parku Đerdap postoji Pećina smrti? Poznata je pod imenom Gaura Ra i Graorara i ima dužinu 148 m i dubinu 43 m. Nalazi se na kraškoj površi centralnog dela planine Miroč, u zapadnom delu Štrpkog korita. Ulaz u pećinu je na dnu vrtače, na 470 m nadmorske visine, visok je oko 8 m, a širok oko 3 m.

Bukova šuma na Šomrdi najsevernije je stanište zelenike ili božikovine u Srbiji. Grm ili nisko drvo tercijarne starosti iz porodice božikovina ima trajno zelene, kožaste listove, po obodu valovite i trnolike i bledožute cvetove. Plod je crvena koštunica.

Zelenika raste vrlo sporo, a može doživeti nekoliko stotina godina. Pripada rodu Ilex, koji obuhvata oko 400 vrsta, koje uglavnom naseljavaju tropski deo Južne Amerike i tropski i suptropski deo Azije.

Tercijarno reliktno listopadno drvo iz porodice lesaka, mečja leska raste do 30 m visine i može da dostigne starost i preko 200 godina. Ime je dobila po boji stabla sličnoj boji medveđeg krzna. Zovu je još i medveđa leska, divlja leska, divlji lešnik. Plod je lešnik u mesnatom žlezdasto-dlakavom ovoju. Postala je vrlo retka jer je uništavana zbog kvalitetnog drveta. U Nacionalnom parku Đerdap mečje leske ima na lokalitetima prvog stepena zaštite: Lepenski vir, Čoka Njalta sa Pesačom, Klisura Gospođin vir, Kanjon Boljetinske reke, Kazan, Veliki i Mali Štrbac.